Skrifa þarf nýja

Þetta er rétt hjá Ólafi. En höfundar hafa eitt sér til afsökunar. það eru veigamiklar villur í skráningu Hagstofunnar á upprunalandi innflutnings og viðtökulandi útflutnings. Tvær orsakir eru fyrir þessu, vara seld í gegn um sölufélög skráð í ESB, og umskipun á gámum til og frá Íslandi í fríhöfnum í ESB, t.d Rotterdam. Í sumum tilfellum getur fylgt þessu viðskiptalegt óhagræði fyrir Ísland, t.d. það sem kallað er  "transfer pricing" og nefnt var hækkun í hafi hér áður. En ýmis kostnaður, beinn og óbeinn, fylgir EES aðildinni sem betur þarf að koma fram.  Best væri að fleygja þessari skýrslu og skrifa nýja. Hallelúja afstaða skýrsluhöfunda fellur greinilega ríkisstjórninni vel í geð. EES dýrkunin þar á bæ er eins og þeim finnist að EES andstæðinga ætti að brenna á báli fyrir trúvillu.  

Skýrslan „gagnrýnislaust varnarrit“ fyrir EES

Tolkien er erfiður

Árni Mattíasson birtir í Mogganum (20.12,2008) langa grein um hvað Hringadróttinssaga sé leiðinleg.  Greinin er ekki sérlega gáfuleg og niðurstöðurnar um hvernig megi bæta söguna alveg arfavitlausar. En snúum okkur að bókinni.

 

Myrkrahöfðinginn er að sigra. Hinn illi andi Sauron smíðaði galdrahringa handa helstu foringjum álfa, dverga og manna og gaf þeim. Síðan smíðaði hann með leynd Hringinn Eina sem stjórnar öllum hinum og fól í honum sitt sterkasta afl. Hringurinn Eini er búinn að vera týndur í 3000 ár, en nú er hann fundinn og Sauron veit það, ekkert mun fá stöðvað hann, nema eyða hringnum í þeim sama eldgíg og hann var smíðaður í.

 

Þetta er uppistaðan í ævintýri Tolkiens um hobbitann Frodo og félaga hans. Minnið er hin sígilda barátta góðs og illa í anda Grimmsbræðra og H. C. Andersen. En sagan er annað og meira. Hinir góðu hrasa oftar en ekki, græðgin og stærilætið eru skuggar hinna góðu og göfugu, í hinu illa búa svikin og fláræðið. En hverjum má treysta til að fara hina miklu för með hringinn inn í gíginn í Dómsdagsfjalli og kasta honum í eldiðuna ? Hver hefur úthald til ferðarinnar og staðfestu til að láta ekki undan töfrum hringsins ?  Hér dugar ekki andinn hreini (Gandalf), ekki gæfan og göfuglyndið (Legolas álfur), ekki kjarkurinn og áræðið (Gimli dvergur), ekki hetjan konungborna (Aragon), ekki hermaðurinn hrausti (Boromir) aðeins einfeldni og tryggð hins veika getur tekist á við ofurvaldið og haft sigur. Hobbitinn Frodo og félaga hans eru þeir einu sem geta borið hringinn og staðið af sér seið hans og löngunina til að nota hann sjálfir. Og þó, þegar Frodo bregst á örlagastundu er það hið útskúfaða úrhrak Gollum sem óvart drýgir dáðina.

 

 Snilld Tolkiens er þessi mikla dýpt sögunnar. Hún hefur gert Hringadróttinssögu að því sem hún er, fyrirmynd nútíma ævintýrasagna. Þær hafa sprottið upp eins og gorkúlur í kjölfar hennar. Í flestum eru hetjurnar í löngu ferðalagi rétt eins og hjá Tolkien, en þær skortir hina sterku lifandi heimsmynd Tolkiens þar sem allar verur eiga sér sína sögu, sitt tungumál, ritmál og bókmenntir. En hreinust er snilld Tolkiens í goðafræði Miðjarðar, bókinni Silmarillion sem segir frá sköpun heimsins, falli engilsins Melkor og harmsögu niðja alföður, álfa og manna, í baráttunni við hin illu öfl. Þetta er mikil saga þar sem hinar hreinlyndu álfapíur af og til láta fallerast með ungum og myndarlegum mönnum og verða þá að yfirgefa hið eilífa álfalíf og gerast dauðlegar. Í fyrstu botnar maður ekkert í þessari rómantík í hinum annars þurra texta Tolkiens, uns ljósið rennur upp fyrir lesandanum, þarna er verið að leggja grunninn að Arwen og Aragon sem birtast í Hringadróttinssögu og fullkomna ætlun alföður, að hinir frumbornu niðjar hans álfarnir, skulu í fyllingu tímans láta hinum síðbornu niðjum alföður, mönnunum, eftir jörðina. Frjósemin og dauðin skulu í sameiningu sigra eilífðina.

 

Hringadróttinsaga, hinar þrjár myndir Peter Jackson leikstjóra tókust mjög vel.Vonandi tekst hann á við Silmarillion næst, rétt eins og Georg Lucas gerði fyrst þrjár stjörnustríðsmyndir og byrjaði þá á byrjuninni að því verki loknu !. Þá fá menn að sjá alvöru hasarmynd. Engin hetja í Hringadróttinsögu gerir svo mikið sem slaga upp í hetjurnar í Silmarillion og engin skrímsli hálfdrættingar á við skrímslin þar.

 

Hringadróttinsaga Jacksons fylgir sögu Tolkiens ágætlega. Leikstjórinn hefur  þó ekki getað stillt sig að flétta heilmiklum Hollywoodhasar inn í myndina, sem því miður yfirgnæfir margslunginn boðskap Tolkiens. Þetta er væntanlega gjört svo þeir sem ekki skilja Tolkien hvort eð er (samber Árni Mattíasson) fái þá líka dálítið fyrir sinn snúð, en sofni ekki í sæti sínu yfir hreinum dyggðum og háleitri göfgi. Hið langa ferðalag verður röð af bardögum þar sem dulúð Gandalfs og gagnkvæm samskipti félaganna í föruneytinu verður að víkja fyrir sverðaglamri og hetjudáðum. Þó er dálítið reynt að fá fram hinn sanna Tolkienanda í lýsingunni á búgarði Elronds í Rivendell  og álfaskjóli Galadriel drottningar í Lothlorien. Í sögunni er hún hin spakasta meðal álfa, svo gömul að hún man sköpun heimsins og eldri en Elrond sjálfur, sem er góðlátlegur miðaldra álfur í myndinni. Galadriel myndarinnar er hinsvegar sexy Hollywoodpía, en það er sjálfsagt eina ráðið til að láta alla bíógesti skilja þá töfra sem umlykja persónu hennar. Því miður missir sú persóna marks í myndinni, í sögunni er Galadriel fulltrúi tryggðarinnar, það er sem hún fær félagana til að skilja þýðingu samstöðunnar og vináttunnar. Myndin sýnir t.d. ekki hvernig dvergurinn Gimli heillast af henni, hennar vegna leggur hann til hliðar fyrirlitningu dvergaþjóðarinnar á álfum og bindst eilífum vináttuböndum við álfinn Legolas. Nauðsyn vináttu og virðingar milli þjóða og kynþátta fer ekki framhjá Tolkien, en passar kannski ekki eins vel inn í hasarmynd í Hollywoodstíl.

 

Eigi að síður er myndirnar meistarastykki og allra tímanna virði sem þær taka í sýningu. Heimsmynd Tolkiens er tími riddarasagna í Evrópu og þannig er myndin sviðsett. Tolkien fléttar flestum þekktum menningar- og goðsagnaminnum úr klassískum fræðum inn í sína sögu og skapar þjóðunum eiginleika úr þeim. Þannig fá dvergarnir töluverðann skammt af hetjuskap úr norrænnni goðafræði, meðan álfarnir stunda bókmenntir í anda Grikkja og Rómverja á milli þess þeir berja á hinu illa rétt eins og rómverski herinn gerði til að varðveita pax romana. Mennirnir fá í sinn hlut lénsveldistímann í Evrópu, Artúr konung, Karlamagnús og alla þá kappa plús alla þá blöndu af göfgi, hetjuskap og sviksemi sem þeim tíma tilheyrir. Öllu þessu steypir Peter Jackson í einn pott og tekst að sjóða það saman í fjölbreytta og skemmtilega heild. Vonandi fær myndin fólk til að leggjast í alvöru yfir bókin, rýna í táknmálið og skilja hver með sínum hætti þá stókostlegu sýn á okkar veröld sem í henni felst. 

 

 

Að forðast annað kjaftshögg

Fyrir tilstilli löggilts endurskoðenda er loksins að koma í ljós hvaða aðferðum var beitt þegar útrásarvíkingarnir tæmdu bankakerfið. Eftir er að finna út hvers vegna þessir menn steyptu sínum eigin bönkum í glötun í stað þess að reyna að reka þá eins og menn. Aðalsteinn Hákonarson á heiður skilið fyrir þessar upplýsingar.

Hvað er svo til ráða í stöðunni svo leikurinn endurtaki sig ekki, ef bankar verða einkavæddir á ný ? Ljóst er að "hin ósýnilega hönd markaðarins", sem nú er búinn að gefa landsmönnum dúndrandi kjaftshögg sem telja verður tæknilegt rothögg. Hún má ekki hafa sama svigrúm í framtíðinni.

Neyðarlögin voru sterk aðgerð sem björguðu miklu, stjórnvöld brugðust hart við þá, en var það nóg ?  Nei, frekari ráðstafanir eru nauðsynlegar, t.d. þetta:

1. Setja verður ný lög um ríkisábyrgð á sparifé. Neyðarlögin eru sterkt fordæmi um að ríkið gengur feti framar í ábyrgð á sparireikningum landsmanna en verið hefur. Eins gott að festa það í lögum.
2. Skilja verður fjárfestingarbanka frá sparibönkum. Þetta er bein afleiðing af áðurnefndum lögum.
3. Setja verður veðbandslög til að treysta veð fyrir bankalánum. Stór hluti af ógæfunni var heimild banka til að lána fé af sparireikningum út á meira og minna verðlaus hlutabréf, bréf sem voru skráð á 15 - 20 sinnum hærra verði í kauphöllinni en eðlilegt var. Þetta má hindra með því til dæmis að endurskilgreina fyrsta annan og þriðja veðrétt og banna að sparifé sé lánað nema út á fyrsta veðrétt.

Vel heppnuð endurskoðun á löggjöf um fjársýslu er forsenda þess að eðlileg fjármálastarfsemi geti þróast hér. Útrásarskeiðið, sem kalla má grúpp-kúpp-og-fúpp tímabilið, bauð ekki upp á eðlilega fjármálastarfsemi, það er ekki einu sinni hægt að segja að útrásargaurarnir hafi verið í Matador með gjaldeyri landsmanna. Í alvöru Matador hefðu þeir fyrir löngu verið búnir að draga spjaldið sem stendur á: Farðu beina leið í steininn.